Bugün Ermenistan'ın yaptığına 'Kan kusup kızılcık şerbeti içtim demek..' denir.

Ermenistan, Türkiye'nin Siha teknolojisi ve Azerbaycan ordusunun teknolojik üstünlüğü karşısında ezilerek tarihi bir karar verdi ve Dağlık-Karabağ haricindeki tüm bölgelerden çekilmek zorunda kaldı.

Kısaca Ermenistan dimyata giderken eldeki bulgurdan olmuştur...

Kararın Ermenistan açısından tarihi önemde olmasının sebebi, bu kararla de-fakto Dağlık Karabağ cumhuriyetinin hayatına devam edecek olmasıdır.

Eğer savaş devam etseydi, muhtemelen bu bölge de Azerbaycan egemenliği altına girecekti.

Bir defa daha Rusya üstün bir strateji ile Ermenistan'ın imdadına yetişti. Azerbaycan'ın zaferini gölgeleyemedi fakat Ermenistan daha büyük kayıpla karşılaşmadan ve işgalin getireceği tazminat yükü ile yüzleşmeden Ermenistan'ı şimdilik kurtarmış oldu.

1990'larda Rusya'nın arabuluculuğu ile gerçekleşen ancak hem Türk tarafını hem de Ermeni tarafını tatmin etmekten uzak olan ve bu sebeple sık sık ülkeler arasında çatışmalara sebep olan ateşkes süreci, 2020'de yaklaşık 2 aylık bir Azerbaycan-Ermenistan savaşının sonunda, yine Rusya'nın arabuluculuğu ile barış anlaşması ile neticelendi.

Bence bu anlaşmada, anlaşmadan bir gece önce Nahçıvan'da vurulan Rus helikopterinin Azerbaycan tarafında yarattığı handikapın, Rusların masada koyduğu ağırlığın da payı var.

Anlaşma masasına Rusya'nın nasıl bir tehtitle veya nasıl bir ağırlıkla oturduğunu bugün henüz bilmiyoruz.

90'larda imzalanan ateşkes gibi, dün imzalanan barış anlaşması da tarafları uzun soluklu olarak tatmin etmekten uzak olabilir, fakat 5'er senelik aralıklarla uzatılacak olan Rus güvencesi, her ne kadar bana Çekiç Güç'ün Türkiye'deki varlığını hatırlatsa da yakın zamanda yeni bir çatışma süreci oluşmasının önünü alacağa benziyor.

COĞRAFYA

Bugün bizim Dağlık Karabağ diye bildiğimiz bölge, aslında Azerbaycan toprağı olan "Dağlık-Karabağ" ve çevresindeki diğer 7 Azerbaycan bölgesinden oluşuyordu. Aşağıda daha açık yazdım. Yani gerçekte Dağlık-Karabağ, 2 ay öncesine kadar bildiğimiz bölgenin içinde ancak daha küçük bir bölgeydi.

KRONOLOJİ

1. Dağlık-Karabağ Azerbaycan sovyetlerinde bir özerk bölgeydi. 1988'de bu bölgede başlayan isyan/çatışmalar sonucunda Azerbaycan Sovyetleri bu özerk bölgenin özerkliğini sonlandırdı.

2. 30 Ağustos 1991'de Modern Azerbaycan, henüz SSCB dağılmadan bağımsızlığını ilan etti.

3. Hemen 1 ay sonra, Eylül 1991'de Dağlık-Karabağ bölgesi de Artsakh Cumhuriyetinin kuruluşunu ilan etti, kimse tanımasa da fiili olarak Azerbaycan'dan ayrı bir cumhuriyet kurdular.

4. Eylül 1991'de yeniden alevlenen savaş süresince tanınmayan Dağlık-Karabağ Cumhuriyeti Rus ve Ermenistan ordularının aktif desteğini arkasına alarak, 1994'e kadar çevresindeki 7 bölgeyi içeren alanı işgal etmeyi başardı.

5. Sonuçta Ermenistan ve Rusya ordularının aktif desteği ile yeni bir fiili durum oluştu.

6. Bu fiili durum bugün bizim 2 ay öncesine kadar "Dağlık-Karabağ Cumhuriyeti" olarak bildiğimiz bölgedir.

Bugün Dağlık Karabağ dediğimiz alan aslında 1991 öncesindeki özerk bölge ve çevresindeki 7 bölgeyi kapsıyor.

Tekrar üzerinden geçiyorum ama ben burasını karıştırıyordum o yüzden tekrarlamaktan zarar gelmez: Bugün dağlık karabağ olarak bilgiğimiz bölge aslında aşağıdaki bölgelerden oluşuyordu. (Azerbaycan Türkçesi ile isimlerini uyarırsanız düzeltirim).

1. Dağlık Karabağ (Ermenistanla sınırı yok, tek komşusu var o da Azerbaycan).

2. Kalbajar

3. Laçin

4. Kubadlı

5. Zengilan

6. Jabrayil

7. Fuzuli

8. Agdam

Suşa ili 1. nolu Dağlık Karabağ'ın idari merkeziydi.

ANLAŞMA

Bu bilgiler ışığında anlaşma ne getiriyor?

1.Azerbaycan 1 nolu bölge dışında diğer bölgeleri geri aldı…

2. Azerbaycan 1 nolu bölge ile Ermenistan arasında toprak bütünlüğü olması ve barış anlaşmasının kalıcı olabilmesi için Laçin koridorunu Rusların güvencesinde/kontrolünde olacak şekilde Ermenistan kullanımına bırakmak zorunda kaldı.

3. Ermenistan 1 nolu bölge dışında tüm bölgelerden çekilmek zorunda kaldı.

4. Ermenistan, Azerbaycan ile Nahçivan arasında toprak bütünlüğü olması ve barış anlaşmasının kalıcı olabilmesi için 5 km genişliğinde bir koridoru, yine Rusların güvencesinde/kontrolünde olacak şekilde Azerbaycan'ın kullanımına bırakmak zorunda kaldı.

Bu anlaşma hukuki olarak Dağlık-Karabağ'ın Azerbaycan'ın egemenliğinden çıktığı anlamına gelmiyor gibi fakat fiili durum devam ediyor.

ANLAŞMANIN SONUÇLARI

Benim anladığım kadarıyla anlaşmanın birkaç önemli sonucu var:

1.Nahçivan ile Azerbaycan'ı birbirine bağlayan koridor. Türkiye'yi Turan coğrafyasına bağlıyor gibi gözüküyor, 2 ay öncesine göre daha iyi bir durum fakat bu koridor üzerinde tren yolları, boru hatları vb. kurabileceksek, o zaman bizim için tarihi önemi var demektir. (inceleyen bilgi versin lütfen, güncelleyelim, bu şekilde bir hakkımızın olup olmadığını bilemiyorum olsaydı bugün sokaklarda arabalarla zafer konvoyu kurmuş olmalıydık).

Koridor'un egemenliği hala Ermenistan'da.

2. Ermenistan'ın Azerbaycan ve Türkiye ile kurabileceği diplomatik ve ticari ilişkilerin önündeki "işgal" engeli bir ölçüde ortadan kalkmış gözüküyor.

Azerbaycan'da sanki şu anda Dağlık-Karabağ hala işgal altında değilmiş gibi bir hava var, zaman ne getirir göreceğiz.

3. Ayrıca 1. nolu Dağlık-Karabağ'ın bir parçası olan Suşa Azerbaycan egemenliğine geçti. 

4. Savaş, Azerbaycan'ın bugün alabileceği en yüksek kazanımla sonuçlamış olabilir.

Son bir uyarı: Yazı SSCB’nin dağılmasına yakın, Azerbaycan sovyetinin son döneminden başlıyor... SSCB öncesi Azerbaycan - Ermenistan ve sınırları hakkında bir bilgi içermiyor.