Deniz Feneri Derneğinden yurtdışında kurban organizasyonlarında görev alıp almayacağım sorulunca hiç düşünmeden kabul ettim. Henüz nereye gönderileceğimiz belli değildi; ama neresi olursa giderim dedim.

Önce Sudan’a gönderileceğimizi söylediler. Daha sonra bu görevle ilgili bilgilendirme toplantısına katıldığımız Zeytinburnu Dernek merkezinde Etiyopya’ya gönderileceğimizi söylediler. Bu sefer hayallerimizi o ülkeyle ilgili kurmaya başladık.

Bu görev şüphesiz büyük sorumluluk gerektiren bir işti. Müslüman kardeşlerimiz kurban bağışları yapacaklardı ve gerek isimlerin okunmasında, gerekse video kayıtlarında en küçük hata olmamalıydı. Çünkü hata olması halinde telafisi imkânsızdı. Durumu garantiye almak için hem dernek kamerasıyla, hem de cep telefonlarıyla çekim yapacaktık.

Bir Afrika ülkesi olan Etiyopya’da bizi hangi sürprizler bekliyordu. Yanımıza neler almalı, neler almamalıydık. Hayli bilgiler aldık ve bu bilgiler ışığında tüm hazırlıklarımızı yaptık. Yedek çamaşır, uzun kollu tişört, sandalet, sinek kovucu losyon, üçlü uzatmalı piriz, telefon ve kamera şarjı için powerbank, güneş gözlüğü, oraya uyumlu şarj aleti, diş fırçası ve macunu, el havlusu, yedek çorap, mendil, telefon hafızasının yeterli olmaması durumu için tablet, yakın gözlüğü… Yiyecek olarak kuru üzüm ve iç fındık karışımı, kuru kayısı ve kuru incirden oluşan bir kutu, birkaç paket galeta, ponpon şeker…

Yolculuk hayalleri kurmaktan gözüme uyku girmiyordu. Türk Hava Yolları uçağıyla beş saatlik bir uçuşla yaklaşık altı bin kilometre yolculuk yapacak, ülkenin başkenti Addis Ababa’ya inecektik. Havalimanında bizi o ülkeden parnerlerimiz karşılayacaklardı. Acaba nasıl insanlardı. Dil yönünden sorun yaşayacak mıydık? Orada otelde kalacak, ertesi gün oradan arabalarla Hosaina kentine yolculuk yapacaktık...

Uçağımız akşam on dokuz elli gibi havalandı.

Uçak yolculukları mesafeye göre çok kısa sürmesine karşın bana çok uzun geliyor. Beş saat geçmek bilmiyordu adeta. Ayaklarım uyuştu. Önümdeki ekranda bir tane film seçtim ve izledim. İkinci filme geçtim. Uzun bir uçuştan sonra Addis Ababa’ya indiğimizde vakit gece yarısını geçmişti. Etrafımızdaki yüzler, mekânlar, her şey egzotikti. Pasaport kontrolünde nerede kalacağımızı sordular. Otelin adını söyleyemedik. Ufak bir soruşturmadan sonra öğrendik. Otel Ambassador. Pasaport kontrolünden çıkınca tuvaletlere uğradık. Hem çok pisti tuvaletler, hem de su yoktu. Vazgeçtik ve dışarıya çıktık. Bizi karşılamaya gelen partnerlerimizle buluştuk. Ahmed, Abdurrahman ve ikinci Abdurrahman. Valizlerimizi arabalara yerleştirdik ve bindik. Kısa bir süre sonra otele varmıştık.

Otel Ambassador konsolosluk ve sefaretlerin bulunduğu mevkide olduğundan oldukça güzel bir oteldi. Her birimize özel odalar tutuldu, kaydımızı yaptırdık, anahtarlarımızı aldık ve odalarımıza çıktık.

Odalar çok güzel. Banyosu, tuvaleti, suyu, elektriği, her şeyi yerli yerindeydi. Yataklar tertemiz ve rahattı. Duş alıp uyudum.

Sabah pencereden Addis Ababa şehrine fotoğraf çekmek istedim. Pencereyi açtım. Havalimanı buraya çok yakındı. Uçakların inişini görebiliyordum. Yakınlardaki bir kiliseden garip bir ayin sesi geliyordu. Bu ses gece saat 04’lerde başlamıştı ve saat 08.00’e kadar devam etti. Ezan sesi ise duymadım; ama namaza kalktım. Telefonumun imkânlarıyla kıbleyi belirleyip namazımı kıldım, tekrar yattım.

Saat 09.30’da arkadaşlar kapıyı çaldılar ve kahvaltıya indik. Kahvaltılarımızın gözdesi zeytin yoktu. Adını ve ne olduğunu, nasıl yapıldığını bilmediğimiz birçok şey vardı; ama biz birer omlet yaptırdık, yanına birkaç dilim kaşar peyniri koyabildik. Addis Ababa’da ilk kahvaltımızı yaptık, fotoğraf da çekildik ve arkadaşlarımızla daha yakından tanışmış olduk.

Bir buçuk saat sonra Hosaina’ya hareket etmek üzere ayrıldık, odalarımıza çıktık. Dişlerimizi fırçaladık, giyindik, şarjlarımızı kontrol edip tamamladık, abdestlerimizi tazeledik ve aşağıya indik. Özellikle gençlerin gecikmesi sebebiyle yola bir saat gecikmeli koyulabildik. İki tane Toyota Jip getirmişlerdi. Burada araçlar kendi şoförleriyle kiralanıyormuş. Onlarla da tanıştık. Bagajlarımızı taşıdı, yüklediler ve önce şehir turu gibi bir yolculuk yaptık.

Addis Ababa’nın nasıl bir şehir olduğunu şimdi daha iyi görebiliyorduk. Modern binaların neredeyse hepsi oteldi. Özet olarak söylemem gerekirse bizim ülkemizin elli sene önceki hali gibiydi Addis Ababa. Gerçekten de bu durumu birçok açıdan söylemek mümkündür. İnsanların giyimi, amele pazarları, dükkânlar, üstü açık kanalizasyonlar, öteye beriye kaymış kanalizasyon kapağı betonlar, bakımsız kaldırımlar, derme çatma dükkânlar, manavlar, bakkallar, elbise, mobilya, ayakkabı terlik satan ve dükkân denebilecek mekânlar, bizlere gözlük ve saire satmaya çalışanlar, dilenciler. Her şeyin fotoğrafını çekmeye çalışıyoruz. Bir kasap fotoğraf çekmemize itiraz etti ve tepki gösterdi. Bir tek onun fotoğrafını çekemedim. Çünkü o kasap elindeki bıçakla bizi sert bir şekilde uyarınca diğer kasapların fotoğrafını da çekmeye cesaret edemedim. Aslında çekebilseydim çok iyi olacaktı. Çünkü buradaki kasaplar bizimkilere hiç benzemiyorlardı. Etleri daracık vitrin gibi bir satıh üzerine asmışlar, oradan isteyene kesip veriyorlardı. Öyle güzel güzel doğramak, paketlemek yok tabii.

Ahmed kardeşimiz bize yerel telefon simleri aldı ve sim kartlarımızı değiştirdik. İyi ki değiştirmişiz. Bir iki whatsapp kullanmaktan dolayı döndüğümde bu ayki faturamın hayli kabardığını gördüm.

HOSAİNA YOLUNDA

Addis Ababa çıkışında bir otoyola girdik. Girişteki gişelerde eskiden bizde olduğu gibi gişe memurları var, oradan giriş kartı alınıyor, çıkışta ücret ödeniyor.

Gelmeden önceki hayallerimizle hiç uyuşmayan bir hava ve çevre temaşa ediyoruz. Yemyeşil tarlalar, yemyeşil ormanlar ve güzel manzaralar vardı yolun iki yanında. Sanki Doğu Karadeniz bölgemizde seyahat ediyorduk. Hava ne açık ne kapalı; ama yağmur yağdı yağacak gibi. Dağların yükseklerine sisler inmiş. Tıpkı Karadeniz bölgemiz gibi.

Otoyolda uzun sayılmayacak bir seyahatten sonra çıktık ve gidiş gelişli bir yola girdik.
Addis Ababa’dan uzaklaştıkça yol durumları, çevre koşulları, insan manzaraları hızla değişiyordu. Asfalt yolda sık sık çukurlarla, yarıklarla, bozuk yerlerle karşılaşıyoruz. Başta eşekler olmak üzere her türden hayvan yollarda özgürce

dolaşıyor, arabalardan hiç kaçmıyorlardı. İnsanlar da öyle. Yolun iki yanında da erkekler, kadınlar, çocuklar vardı. Ya oturuyorlar, ya yürüyorlar, ya da karşıdan karşıya geçmeye çalışıyorlardı. En çok karşılaştığımız araba bizde daha çok Konya gibi düzlük şehirlerde çok görülen motokuzi(triportör) denilen üç tekerlekli; ama minibüs gibi kapalı hale getirilmiş yolcu taşıyan araçlardı. Buralarda “makine” dedikleri her türden arabalar da var yollarda elbette. Eski ve büyük otobüsler, kendisi kadar da üzerine yük bağlanmış minibüsler, ağır kamyonlar, dorseli kamyonlar... Bunca arabanın gidiş gelişli bu daracık yollarda insanlardan ve hayvanlardan kendilerine yol bularak ilerlemesi hayli güç oluyordu. Ama şoförümüz Hasan arabayı çok ustalıkla kullanıyor, hiç kimseye bağırmıyor, kızmıyor, gayet rahat slalom yaparak ilerlemeye çalışıyordu. Bu bayram trafiğinde bunca keşmekeşte bir tane kazaya rastlamadık.

Yol üzerinde bizi bir otelin lokantasına götürdüler. Gerçekten nezih bir ortamdı. Masayı donatmaya, yemeklerin, salata ve içeceklerin servisine çok özen göstermişlerdi; ama burada bir şey fark ettim. Afrika’da etleri az pişiriyorlardı. O güzelim etleri çiğ olduğu için ağız tadıyla yiyemedik.

Şoföre iyice güvenim arttı ve rahatladım. Bir ara arka koltuğa geçtim. İki arkadaşın ortasındaydım, onlar kemerlerini bağlamışlardı. Nasıl yaptık ettik, ortada seyahat edenler için belki de hiç kullanılmamış kemeri bulduk, ortaya çıkarttık ve ben de kemerimi bağladım.

ÇORAPLAR ÜZERİNE MESH, NAMAZLARI CEM

Öğle vakti olduğunda arkadaşlar oralarda bildikleri bir camiye çevirdiler arabaları. Vardığımızda çok şaşırmıştık. Uzaktan minaresiyle güzel bir cami görünümü vardı; ancak yaklaştığımızda zorla açıp girdiğimiz saçtan yapılmış derme çatma bir kapıdan girdik. Çevresi otlarla bezeli alandan caminin yanına vardık. Son cemaat yerinin arkasında beton bir alan var. Oraya ayakkabı ile girmemizi engellediler. Meğer burası namaz kılınan temiz alanmış. Arkada tuvaletler de vardı ama çok kötü durumdaydılar. Hiç kullanılacak gibi değillerdi. Meğer bu tuvaletler bu ülkede otellerin dışındaki yerlerde gördüğümüz ve görebileceğimiz en modern imkânlarmış. Bunu daha sonra anladık. Bazıları hiç akmayan, bazıları çayır teli kadar sızan musluklardan abdestlerimizi aldık, içeri geçip namazlarımızı kıldık. Öğle namazının peşine ben ikindi namazımı da cemi takdim ile kıldım. İyi ki de kılmışım. Bir daha Hosaina’daki otelimize varıncaya kadar ne tuvalete gitmeye, ne abdest almaya uygun ortam göremedik.

Yemyeşil ormanlardan, çayırlardan, tarlalardan geçiyorduk. İlgimi en çok çeken Afrika’ya özgü otağ biçimindeki evlerdi.
 

Saatlerce sürdü yolculuğumuz. Akşam oldu. Yol kenarında çifte minareli bir cami gördük. Orada mola verip namaz kılmaya karar verdik. Oldukça güzel bir camiydi. Akşam ezanı okunmak üzereydi. Ben otelde abdestimi almış, çoraplarımı giymiştim. Çorap üzerine mesh etmekte bir beis görmüyordum. Ama arkadaşlarımla bu konuda ters düştük. Onlar bunu kabul edemiyorlardı. Öyle şey olmazdı onlara göre. Ayrıca ben öğle ile ikindiyi, akşam ile yatsıyı rahatlıkla cem de yapıyordum. Onlar buna da itiraz ediyorlardı. Hâlbuki bu ruhsatlara en çok ihtiyaç duyulan bir ülkede ve yolculuktaydık. Arkadaşlarımız bu konuda ikiye bölünmüş oldular. Bir kısmı bana uydu, bir kısmı itirazcı tarafa. Fakat daha sonraki yolculuk hallerimizde bu ruhsatları kullanmak zorunda kaldılar; ama bazıları cem yapmak yerine yetişip kılamadığı namazını kaza etmeyi tercih etti.
İnsanların, bilinen ezberlerini bozmaları bu kadar zor oluyor. Afrika’da yaşanan sorunun temelinde de bence insanın bu yönü var. Koskoca camiyi yapıyorlar, iki yanına kocaman çifte minareleri oturtuyorlar; ama insanın, en doğal ihtiyacını insanca gidereceği sağlıklı tuvaletler ve abdest alma yerleri yapmayı ihtiyaç olarak görmeyebiliyorlar. Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV)’in, “يسروا و لا تعسروا و بشروا و لا تنفروا - Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız, müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz” sözünü çok söyleriz, yazarız, öğrenir, öğretiriz; ama iş uygulamaya gelince tam aksine davranmayı erdem sanırız. Giderken uçağa abdestli bindim ve uçakta akşam ve yatsıyı cem ederek kıldım. Otellerde yola çıkmadan önce güzelce abdestimi alıp, çoraplarımı giydim ve abdest alacağım zaman ayak yıkama külfetinden halas oldum. Öğle ile ikindiyi öğle vaktinde cemi takdim yaparak, ya da ikindi vaktinde cemi tehir yaparak kıldım. Akşam ile yatsıyı da aynı şekilde cem ettim. Allah kabul eylesin. Türkiye’de aynı uygulamaları yaptıkları halde sırf cemaat anlamaz, dedikodu yaparlar endişesiyle söylemeyenler, öğretmeyenler utansın. Belirleyici olan ilim irfan sahibi okumuşlar yerine ondan bundan duyduğu, atasından dedesinden gördüğü ile amel edenler olunca ne oluyor? İrfanın gelişmesi yerine cehalet neşvuö nema buluyor.

Ben o çifte minareli camide becerip abdest alıp namaza yetişemedim. Arkadaşları bekledim ve yola devam ettik. Burası bir şehir olmasına karşın sokak aydınlatması yoktu. Şoförümüz arabayı bir kanalizasyon çukuruna paralel sıfırlayarak yaklaşmıştı. Ben ön koltukta oturuyordum. Arabaya binmek üzere hamle yapınca o çukura düştüm. Allah vere kanal boştu. Ya aktif bir kanalizasyon olsaydı! Sol dizimi çarptım; ama şükürler olsun ki bir tarafım kırılmadı. Arkadaşlar elimden tutup çekti çıkardılar, sağ olsunlar. İçlerinden bazıları başıma gelen bu küçük kazanın namazları cem etmem, çoraplar üzerine mesh etmem gibi davranışlarıma bağlamışlardır şüphesiz. Ama bana böyle bir yorum yapan olmadı açıkçası.
Otele yerleşince de cemi tehirle akşam ve yatsıyı kıldım. Allah kabul eylesin.

Öğleden önce yola çıkmıştık ve bozuk yollarda, insanlardan ve hayvanlardan sakınarak, adeta slalom yaparak gerçekleşen yolculuğumuz yarı gecelerde Hosaina’daki otelimize varmakla son buldu. Hacılar Arafat’ta vakfe yapıp Müzdelife’de ve Mina’da çadırlarına yerleşirken bizler de otelimize varmıştık. Odalarımıza yerleştik, namazlarımızı kıldık, yemekte buluştuk ve dinlenmeye çekildik.
Sabah namaza kalkınca, Addis Ababa’daki otelde sabah vakti duyduğum garip uğultuya benzer ayin sesi burada da vardı. Yakınlardaki kiliseden geliyordu bu ses. Sabahın 04’ünde başlayan ve 08’lere kadar devam eden bu ses kilisede yapılan ayinlerden yükseliyordu. Ya da banttan veriliyordu. Belli ki sesi dışarıya veriyorlardı. Yüzde ellisi Müslüman olan bu ülkede ezan sesi ise ya çok az duyuluyor, ya da hiç duyulmuyordu.

Penceremden dışarıya baktım. Birkaç tane fotoğraf çektim.
Burası oldukça fakir bir şehirdi. Kanalizasyonlar cadde kenarlarından gidiyordu. Yolların geçiş yerlerine demir ızgaralar ya da beton bloklar koymuşlardı. Bu bloklar sağa sola kaymış, hendeğin içine düşmüş perişan bir görüntü veriyordu. Arabalar karşıdan karşıya geçerken o derin kanalizasyonlara düşmemek için hayli çaba sarf ediyorlardı.

Kahvaltıda toplandık. Günlük planımızı da yaptık. Bugün bayramın ilk günüydü. Hacıların Arafat’ta vakfelerini tamamladıktan sonra Müzdelife vakfesini yapıp Mina’ya vardıkları, kurbanlarını kestikleri ve ziyaret tavaflarını yaparak haclarını tamamladıkları gün. Artık bu günden sonra Mina’daki cemrelere taş atma ve Kab’de tavaf etme gibi ibadetler kalmıştı. Onlar hac görevlerini tamamlarken bizim buradaki, bağışçıların bağışladıkları kurbanları kesme ve ihtiyaç sahiplerine ulaştırma sorumluluğumuz başlıyordu. Kahvaltıdan sonra yola çıkacak, daha önce belirlenmiş olan kasabada kurban bayramı namazını eda edecek, sonra da Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin bağışlarıyla gerçekleşecek olan yetimhanenin temel atma törenine katılacaktık. Ondan sonra da ilk kurban kesim yerine gidip buradaki kesimi gerçekleştirecek ve cuma namazına katılacaktık. Daha sonra da ikinci kurban kesim yerine intikal edeceğiz.

BAYRAM NAMAZI VE TEMEL ATMA MERASİMİ

Arabalara bindik, kasabanın yolunu tuttuk. Bizim için gördüğümüz her şey egzotik, her şey ilginçti. Bazen güzel fotoğraflar çekebiliyorum, bazen çekmek isteyip de çekemediklerime hayıflanıyorum. Şoförümüz Hasan iyi bir şoför ama Arapça anlamıyor. Türkçe zaten bilmiyor. İsteğimi tercüman aracılığıyla iletinceye kadar iş işten geçmiş olabiliyordu. Bu ülkedeki mescitlerin durumunu gördüğümüz için abdestlerimize mukayyet olarak gidiyoruz. Bozuk yollarda sarsıla sarsıla, etrafı temaşa ederek devam ediyoruz. Keşke orada, üzerinde namaz kılabileceğimiz bir şey alsaydık diye geçiyor içimizden. Ya çamursa her taraf. 

Anayoldan ayrılan yol ayrımına gelince orada birikmiş motosikletliler gördük. Olağanüstü bir kalabalık vardı. Acaba neden burada birikmişlerdi? Kaza filan mı olmuştu. Yoksa bunlar Hristiyan gençleri de bizi dövmeye, bir zarar vermeye mi hazırlık yapıyorlar diye geçti içimizden.

Meğer bu gençler bizleri karşılamaya gelmişler. Birden kornalar ötmeye, tekbirler yükselmeye başladı. Amanallahım! Bir heyecan, bir coşku ki anlatılamaz. Jiplerimiz ortada, motosikletliler birer ikişer, üçer kişi binmiş vaziyette önümüzde, arkamızda, sağımızda, solumuzda devam ediyoruz. Kalabalık gittikçe büyüdü, arttı ve sonunda kasaba meydanına vardık. Cadde boyunca salaş iş yerleri, dükkânlar, mezbelelik görünümlü yerler sıralanmış. Çevremizdeki kalabalık arttıkça arttı ve sonunda bizi iyice kuşattılar. O şekilde namazın kılınacağı alanın yakınına gelebildik. Jiplerden indik ve her yanımızı kadın erkek çoluk çocuk kuşatmış vaziyette yürümeye çalışıyorduk. Hoparlörden verilen komutlarla hep bir ağızdan tekbirler yükseliyordu. Meydan göründüğünde gözlerime inanamadım. Sel gibi bir kalabalık meydanı hıncahınç doldurmuştu. Kıble tarafında basit yapılı bir cami vardı. Hoparlör dışarıya konulmuş, yanına bir dizi koltuk yerleştirilmiş, iki tane davulcu kocaman davullara aşkla ve heyecanla tokmakları indiriyor, ortalık inim inim inliyordu. Tekbirler, alkışlar, zılgıtlar, davul sesleri birbirine karışıyordu. Meğer kurban bayramı namazını kılmak için bizim gelmemizi bekliyorlarmış. Bizim namaz kılacağımız kısma birkaç halı sermişlerdi. Oturmamız için de bir sıra koltuk sıralanmıştı. Fotoğraflar, videolar çektik ve kurban bayram namazına geçildi. Bizdekinden çok farklı ritüellerle namazı eda ettik. İmam bayram hutbesini Arapça sundu. Namazın edasından sonra ön taraftaki protokolle ve birbirimizle bayramlaştık. O ara bir yağmur başladı. Yağmurla birlikte yetimhane temeli atma töreni yapıldı. Daha sonra bizlere bazı hediyeler takdim ettiler ve kurban kesim alanına gitmek üzere yürüdük.

Büyük baş kurbanlıklar hiçbir şekilde bağlanmaksızın orada otluyorlardı. Kameramızı ayarladık, gerekli taktikleri verdik ve kesimi başlattık. Sırası gelen kurbanın kesimi için bağlanması ve yatırılması zaman alıyordu; ama yedek ip olmadığından her kurban kesiminden sonra aynı iple sıradakinin bağlanıp yatırılmasını beklemek bize biraz zaman kaybettirdi. Burada yirmi beş tane büyük baş kurban kesimi tamamlanmış ve Cuma vakti ezanı da başlamıştı. Yürüyerek camiye ulaşmaya çalıştık, çoğumuz ancak ikinci rekâta yetişebildi. Ben Cuma namazının peşine ikindi namazımı da cemi takdimle kılıverdim.

MUHTAR YEMEK İKRAM ETTİ

Uzun boylu, ekose takım elbiseli, başının tepsinde bir takke bulunan dev gibi bir adamdı muhtar. Bizi evine davet ediyordu el hareketti reveranslarla. Onu takip ettik ve bahçe kapısından girdik. Bizi evin içine davet ediyorlardı. Ayakkabılarımız çamur içindeydi. Çıkarmaya davrandık; ama işaretlerle çıkarmamamızı istediler. Öylece içeriye, halı ve çulların üzerine doğru yürüdük. İçeri girince sola döndük ve salon gibi, yüksek tavanlı, loş bir alana geçtik. Bu köyün zengini sayılan muhtarın bu görkemli evini bizde Suriyeli mültecilere bağışlasak beğenmezlerdi. Ama gerek muhtarın gerekse eşi ve çocuklarının bize hizmet için koşturmaları çok samimi ve sıcaktı. İnjera dedikleri süngerimsi bir lavaşları çok seviliyor. Etli yemekler çok sevilmesine karşın az pişirildiği için benim hoşuma gitmedi. Kıymalı yemeler de yaygın. Etli makarna bile var. Kıymalı yemeklere dibs diyorlar. Beni en çok rahatsız eden şey yemeklerin çok baharatlı olmasıydı.

Muhtara teşekkür ettim ve kasabanın yollarını yaptırmasını özellikle üzerine basa basa tembihleyerek ayrıldık. Çünkü ana yoldan kasabaya uzanan yol çok az bir cabayla çok daha iyi hale getirilebilir durumdaydı. Köyün ortasında kocaman bir çukurla yol kesintiye uğruyordu. O çukurlar pekâlâ doldurulabilir ve daha kullanışlı hale getirilebilirdi.