Behçet Necatigil, ünlü ‘Şiirin Üç Burcu’ yazısında "her şair, şiir hayatı boyunca, üç burçtan: Gurbet, hasret ve hikmet burçlarından geçiyor." demektedir. Ben şairin geçtiği bu üç aşamayı tecrit, tefrit ve hikmet makamları ya da araştırma, kendini kurma ve idealini gerçekleştirme, estetik vizyon olarak kavramlaştırmaktayım. Bu burçların ne olduğunu bilmek, şairin de şiir okurunun da işini kolaylaştırır.

Aslında bu kavramlaştırma şairin şiir uğraşısında başlangıç, orta ve üst düzeylerden hangisinde olduğunu tespit etmeye çalışmaktadır.

GURBET BURCU

Şair, önce bir süre bir gurbeti yaşar şiirde de başlangıç düzeyi vardır. “Sanki Robinson gibi, ıssız bir adaya düşmüştür. Sağda solda eline geçirdiği öteberiyle kendine bir barınak yapar. Bir korunma içgüdüsü, onu, bulduklarıyla bir yapı, bir çatı kurmaya ve varlığını böylece kanıtlamaya zorlar. Tam bilincinde değildir yazdıklarının ve bu dönemde rastlantının payı büyüktür. Beğenisi sağlam temellere oturmamıştır. Beğendikleri, iyi şairler de olabilir, kötü şairler de. Gününün ustalarına raslamışsa, bu onun için bir şanstır. Onlar gibi yazar; onlardan farksız da, onlardan iyi de yazabilir. Ne var ki özentidir, taklit ve kendini arayıştır bu dönem ürünleri. Yeri, zamanca kendine yakın birkaç kuşak içinde bir şairin tekrarıdır. Gurbet burcunda ne kadar kalınacağı da, şairine göre değişir."

Gurbet burcu, şair için şiir uğraşısında bir başlangıç yapmaktır, dilin içinde uyanış, dilin imkanlarını ve gücünü fark etme, ayağa kalkıp yola koyulma, arayış çabasıdır. Şair bu ilk aşamada, tecrit, yani soyutlama yapmaya çalışmaktadır; bilim, felsefe ve din yardımıyla kendi varlığını ve çevresini anlamlandırmaya çalışır.

Gurbet aşamasında yapılan iş, bir yandan aidiyet problemini çözme, bir dünya görüşü oluşturma ve bir anlam arayışına başlamak, bir yandan da şiirin ne olduğunu kavramaya çalışmaktır. Şair, şiir söyleyişte Cahit Sıtkı Tarancı gibi ustalaşsa bile gurbet burcunda kalabilir. Çünkü bu aşamada asıl olan anlam arayışıdır.

CAHİT SITKI TARANCI: GURBET BURCUNDA BİR ŞAİR

Diyarbakır’da Müslüman bir ailede yetişen Cahit Sıtkı Tarancı, 1924 yılında, henüz 14 yaşındayken Diyarbakır’daki ailesinden ayrılıp İstanbul’da, Kadıköy’de yatılı olarak Saint-Joseph Lisesi'nde okumaya başlaıdı. Çocuk denecek yaşta ailesinden kopartılarak "iğneli beşiğe" kundaksız salıverilen şair, babası Bekir Sıtkı Bey'in ihtirasla önüne koyduğu "vali olma ideali" karşısında madde itibariyle yaşanılan dünyada kalsa da ruh itibariyle başka diyarlara yönelme arzusu içerisine girer. Yatılı okulun katı ve kuralcı yapısı içerisinde babasının "benim senden pek büyük ümitlerim vardır... Bu ümitlerimin boşa çıkmamasına gayret et..." ihtarını sürekli akılda tutacaktır.

Cahit Sıtkı Tarancı, bu yeni ortama bir türlü alışamadı. Büyük bir yabancılık duygusuyla anne şefkatine duymuş olduğu özlemini özellikle şiir kitaplarına yönelerek gidermeye çalıştı. Namık Kemal'den Tevfik Fikret'e, Corneille'den Moliere'e sanatkârların dünyasında saklanmaya çalışmaktadır artık. 1927 yılında Galatasaray Lisesi'ne gelindiğinde şairin içerisine düştüğü yalıtılmışlık psikolojisi kendini iyice hissettirmektedir. Galatasaray Lisesi'nde  Ziya Osman Saba ile tanıştı. Lise öğrenimine aynı okulda devam etti. Şiir yazma girişimlerine lise öğrencisi iken başladı.

Hafta sonu tatillerini dayısı Nafia Vekili Feyzi Bey'in evinde, yaz tatillerini memleketi Diyarbakır'da geçirdi. 1931'de Galatasaray Lisesi'nden mezun oldu ve Yıldız’daki o zamanki adıyla Mülkiye Mektebi’ne, bugünkü Yıldız Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’ne yatılı olarak başladı. Üniversite öğrenimi gördüğü dönemde yazdığı "Uzak Bir İklimde", "Gece Bir Neticedir" ve "Güneşe Âşık Çocuk" gibi şiirler Tarancı'nın ilk şöhretini sağladı. Cahit Sıtkı, derslere karşı ilgisizdi; "kendini içkiye vermesi, birtakım gönül maceraları yaşaması yüzünden" mülkiye eğitimini tamamlayamadı.

Yükseköğrenimini tamamlamak üzere Paris'e gitti. 1938-1940 yıllarında Paris'te Sciences Politiques’te öğrenimine devam etti. Bu dönemde geçimini sağlamak için Paris Radyosu'nun Türkçe yayınlar servisinde spikerlik yaptı, bir yandan da gazeteye öyküler göndermeye devam etti. Paris'teki öğrenciliği sırasında Oktay Rifat ile tanıştı. II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanya’sı uçakları 1940 yılında Paris'i bombalamaya başlayınca öğrenimini bırakmak zorunda kaldı; 13 Haziran 1940'ta bisiklet ile kaçarak önce Lyon'a sonra Cenevre'ye geçti. Burada kısa bir süre kaldıktan sonra Türkiye'ye geri dönmüştür. Cahit Sıtkı, hiçbir yüksekokul bitiremeden Diyarbakır'a döndü.

20'li yaşlarıdaki Tarancı, poetikasının temelini oluşturan çok esaslı bir meseleyi, şiirin bağlanmayla ulaşılan bir ‘emniyet alanı’ olduğu meselesini de fark etti. İnsanların arasında bir kendi şiir dünyasını kurarak bağımsızlaşan şair, burada kendi emniyet alanını oluşturur. Bu alan, şiirin alanıdır. Bu alanın içerisinde beni'ne meşrûiyyet kazandıracaktı. Yayımladığı ilk şiirleriyle bu alanın sınırlarını yoklayan Tarancı, hayatının anlamını, dolayısıyla da varoluşunu, bu alanda tamamlama gayretine yönelecektir. Şiirleri takdir gördükçe de babasının istediği gibi bir evlat olamayışının telafisini yapmış olmakta; şiirle önünde açılan alanı varlığının, vücudunun meşruiyet kazandığı alan olarak görmektedir. Aidiyet problemi, bu aşamada yaratışı, Yaratıcı’nın varlığını ve kendini yaratan güce sorumlu hissetmek ve hesap vereceğini kabul etmekle çözülür ya da çözülmez. Dünyaya doğmayı ıstırabın içerisine doğmak olarak kabul eden henüz 20’li yaşlarını yaşayan genç şair, şiirlerinde “Hakikatin yalanlara baş eğdiği gecenin susuzluk mahsulü” olduğunu dile getirir.

1930’lu yıllar Necip Fazıl Kısakürek de dahil tüm sanatçıları bunalımda olduğu, bohem hayatı yaşadıkları bir dönemdir. Cahit Sıtkı Tarancı, 1933'den sonra çeşitli dergilerde yayımladığı ve 1946 yılında "Otuz Beş Yaş" adını vererek bir araya getirdiği şiir kitabındaki metinlerde, kendi bireysel duygulanımın etrafında dolaşmış ve ruhunun ihtiyacı olan ‘varoluş alanı’nı bulmaya çalışmıştır.

HASRET BURCU

Şair, sonra hasret burcuna, tefrit aşamasına gelir. Gurbet, şiirde dışa doğru hamledir, hasret ise içe doğru hamle.

“Şair, şiirini özlüyor, gurbetlerde oyalanmanın zaman kaybından başka bir şey olmadığını gördü. Yazdıklarında da ne kadar kendisi, ne oranda başkaları olduğunu gördü. Kendine özlemiyle dolmuştur. Yoğunlaşır, belirginleşir bu özlem.

Şimdi şikâyetleri, tedirginlikleri kişisel biçimlere girer, kendi bakış açısını, kendi yazış biçimini bu süreçte bulur. Saplantıları, inançları dikeyinde derinleşir. Sularda halkalar eşmerkezlidir, kıyılara daha sert çarpar. Şair, büyülenmiş gibi, içinde uzayıp giden kendi kervanının peşinde, asıl bu hasret döneminde, önleyemediği bir güçle kendini, kendi dünyasını aktarır bize. ” 

Şiirde kalfalık dönemi denilebilecek bu dönemde hem düşünce ve duygu boyutları hem ritim boyutu hem de hayal boyutu problem olmaktan çıkar. Gelişme tamamlanmasa da söyleyişte belli bir yetkinliğe ulaşılır.

HİKMET BURCU

Şair en sonunda hikmet burcuna geçer. “Zaman geçer, birden görür: çevreyi, dünyayı dilediğince bir biçime sokmanın zorluğunu görür. Mutluluk (çapı belli bir çevrenin ya da çok geniş bir alanın, diyelim dünyanın mutluluğu) hâlâ gerçekleşmemiştir. Bunu anlar.

Anlar ki, kendi küçük özlemlerini bile gerçekleştirememiş, yakın çevreyi bile değiştirememiştir. Gösterdikleri, hatırlattıkları yüzde kaç uygulanmış, sözü ne dereceye kadar geçerli olmuştur; görür, yazdı da ne oldu! O zaman hikmet burcuna girer.

Hikmet çapraşıktır ve çok az değişir. Geçmişin büyük şairlerini o zaman anlar. Niçin her biri bir yerde kötümser olmuş, dışımızdaki zamanın içimizdeki vakti nasıl çabuk tükettiğini algılamanın acısıyla niçin her biri Yunus’laşmış, Hayyam’laşmış, Galip’leşmiştir.”  Şair denilince akıllara ‘hikmet burcunda şiir söyleyen’ gelir. Çünkü büyük şair, hikmet burcunda şiir söyleyen sanatçıdır.

Behcet Necatigil, şairlerin çoğunun “gurbeti ve hasreti yeter görürler kendilerine, güçlerini bu kesimlerde gösterirler; aradıklarını onlarda bulmuş gibidirler, fazlası ilgilendirmez onları.” demektedir.