Yaşam Becerileri Gençlik Rehberi, Eyüp Sultan Sosyal Bilimler Derneği’nin Gençlik ve Spor Bakanlığı ile 2020 - 1 Gençlik Projeleri Destek Programı kapsamında yürüttüğü öğrencilerin psikososyal gelişimini destekleme çalışmasıdır.

Eyüp Sultan Sosyal Bilimler Derneği, İstanbul’daki ortaokul ve liselerde, okul rehberlik öğretmenlerine destek olmak amacıyla Yaşam Becerileri Gençlik Rehberi projesini hazırlamıştır.

Yaşam becerileri, bireylerin gelişim sürecinde varlıklarını etkin bir şekilde devam ettirebilmeleri için hayat karşısında sahip olmaları gereken yeterliliklerdir. Yaşam Becerileri Gençlik Rehberi projesinde; ortaokul ve lise öğrencisi gençlerin; 1.İletişim becerileri; 2.Geleceği planlayabilme; 3.Hak ve sorumlulukları bilme; 4.Çatışma çözme; 5.Stresle baş edebilme; 6.Bilişim araçlarını nesnel değerlendirebilme yeterliliklerini kazandırma amaçlanmıştır.

Bir dizi yazıyla Yaşam Becerileri Gençlik Rehberi projesi kapsamında yapılan belgeselleri anlatacağım.

Günlük yaşamda hemen her yaş döneminde sıklıkla kullanılan bir kavram olarak stres, en temelinde psikolojik bir zorlanmayı barındırmaktadır. Uzman klinik psikolog Mehmet Emin Kızgın, çocuklukta ailede alınan terbiyenin insanın bütün bir ömrünü biçimlendirdiğini söyledi.

Psikolojik zorlanma, içsel ya da dışsal kaynaklı bir olay ya da durumun birey tarafından olumsuz nitelikli olarak algılanmasıyla başlamakta ve bunun sonucunda verilen tepki de stresi ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda içsel ya da dışsal kaynaklı olay ve durumların değerlendirilmesinde bireyde engellenme, tehdit, tehlike ya da kayıp algısı gözlenmektedir.

Stresin hem oluşma aşamasında hem de sonucunda bireylerde duygu, düşünce, beden ve davranış boyutlarında önemli sonuçlar yaşanmaktadır. Temelinde birden fazla duygu barındıran bir yaşantı olarak stres, engellenme, tehdit, tehlike ya da kayıp algıları doğrultusunda en çok kaygı, korku, suçluluk, öfke, üzüntü, utanç, yetersizlik, güvensizlik, değersizlik gibi duyguları içermektedir.

Kalp atım sayısında ve kas geriliminde artış, solunum güçlüğü, sindirimde yavaşlama vb. bedensel tepkiler stresin yaşandığı bedensel bölgeye göre çeşitli rahatsızlıkları da beraberinde getirebilmektedir.

Stres duygularını başlatan ve devam ettiren önemli bir boyut olarak düşünsel alanda ise, olumsuz iç konuşmaların ve işlevsel olmayan düşünce biçimlerinin bireylerin kendilerine ve yapabileceklerine ilişkin olumsuz değerlendirmelerinde etkili olduğu görülmektedir.

Okul yaşamında özellikle önemli bir stres yaşantısı olan sınav kaygısı, bireyin başarısızlığa ve yetersizliğine yönelik olumsuz düşüncelerini ve iç konuşmalarını içermesi açısından bunun en belirgin örneğidir. “Ya yapamazsam”, “başaramazsam” gibi düşünceler, sınava ilişkin işlevsel olmayan inançlara neden olabilmekte ve stres yaşantısı kaçınılmaz hale gelebilmektedir.

Stres yaşantısının hem bir sonucu hem de strese kaynaklık edebilecek olay ya da durumlar olarak, okul başarısında düşme, karar verme güçlüğü, intihar düşüncesi, içe kapanma ya da saldırganlık, aile içi huzursuzluk vb. ise, stres yaşantısının davranışsal boyutuna verilebilecek örneklerdir.

Stresle başa çıkma becerilerinin kazanımında, söz konusu boyutlara yönelik müdahalelerin önemli olduğu düşünülmektedir. Bireylerde hızlı ve sürekli bir gelişimin gözlendiği ergenlik döneminde, dönemsel olarak yaşanabilen uyum güçlükleri strese neden olabilmekte ve ergenlik dönemi başlı başına bir stres kaynağı haline gelebilmektedir. Ergenlikte zihinsel gelişime paralel olarak eleştirel bir tavır içerisinde kuralların ve otoritenin sorgulanması, duygusal gelişim çerçevesinde özellikle çevresine kendini kabul ettirme ihtiyacı ve kimlik arayışı bireylerin topluma uyum sağlamasında birer gelişimsel stres kaynağı olarak değerlendirilebilir.

Okul ortamlarının bireylerin yaşamındaki ilk toplumsal kurumlar olması bakımından ise, okul başarısına paralel olarak çeşitli sosyalleşme becerilerinin öğreniminde yeri büyüktür. Bu açıdan stresle baş edebilme kapsamında geliştirilen etkinliklerde kazanım olarak, hem kendini kabul gibi kişisel, hem verimli çalışma gibi akademik, hem de kişilerarası ilişkilerde kendini ifade edebilme ve gerektiğinde akran baskısına direnebilme gibi sosyal boyutlardaki stres kaynakları göz önünde bulundurulmuştur.

Uzm. Kl. Psk. Mehmet Emin Kızgın - Stresle Baş Edebilme: https://www.youtube.com/watch?v=waANTK0I_xQ&t=8s ;

Yaşam Becerileri Belgeseli, Stresle Baş Etmek (5-8, Ortaokul Düzeyi): https://www.youtube.com/watch?v=a4Ne7IvaU4o&t=105s;

Yaşam Becerileri Belgeseli, Stresle Başetme (7 12, Lise Düzeyi):

https://www.youtube.com/watch?v=SykQIodk_jc&t=123s